Penyetaraan Reaksi Redoks Menggunakan Metode Setengah Reaksi

TAHAP 1

Penulisan reaksi oksidasi dan reaksi reduksi secara terpisah

 

TAHAP 2

Penyetaraan jumlah atom H dan O

Dalam media asam:

(1)  Tambahkan \(\ce{H2O}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{O}\)

(2)  Tambahkan \(\ce{H}^{+}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{H}\)

 

Dalam media basa:

(1)  Tambahkan \(\ce{H2O}\) pada sisi yang kelebihan \(\ce{O}\)

(2)  Tambahkan \(\ce{OH}^{-}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{H}\)

 

TAHAP 3

Penyetaraan jumlah muatan kiri dan kanan melalui penambahan elektron

 

TAHAP 4

Penyempurnaan redoks dan penulisan reaksi lengkap

 

CONTOH SOAL

 

Soal 01

Setarakan reaksi berikut

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} + \ce{PbO2}_{\text{(s)}}  + \ce{HNO3}_{\text{(aq)}} \rightarrow \ce{HMnO4}_{\text{(aq)}} + \ce{Pb(NO3)2}_{\text{(aq)}} + \ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

(suasana asam)

 

TAHAP 1

Penulisan reaksi oksidasi dan reaksi reduksi secara terpisah

Reaksi oksidasi: \(\ce{MnO}_{\text{(s)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}}\)

Reaksi reduksi: \(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}}\)

 

TAHAP 2

Penyetaraan jumlah atom H dan O

Reaksi oksidasi:

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}}\)

 

Tambahkan \(\ce{H2O}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{O}\)

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 3\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}}\)

 

Tambahkan \(\ce{H}^{+}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{H}\)

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 3\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 6\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}}\)

 

Reaksi reduksi:

\(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}}\)

 

Tambahkan \(\ce{H2O}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{O}\)

\(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

 

Tambahkan \(\ce{H}^{+}\) pada sisi yang kekurangan \(\ce{H}\)

\(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + 4\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

 

TAHAP 3

Penyetaraan jumlah muatan kiri dan kanan melalui penambahan elektron

Reaksi oksidasi:

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 3\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 6\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 5e\)

 

Reaksi reduksi:

\(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + 4\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 2e \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

 

 

TAHAP 4

Penyempurnaan redoks dan penulisan reaksi lengkap

Samakan jumlah elektron pada reaksi oksidasi dan reduksi

\(\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 3\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow \ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 6\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 5e\:\:\:\color{red} (\times 2)\)

\(\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + 4\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 2e \rightarrow \ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{H2O}_{\text{(l)}}\:\:\:\color{red} (\times 5)\)

 

\(2\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 6\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow 2\ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 12\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + \cancel{10e}\)

\(5\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + 20\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + \cancel{10e} \rightarrow 5\ce{Pb}^{2+}_{\text{(aq)}} + 10\ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

 

\(5\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + 20\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 6\ce{H2O}_{\text{(l)}} \rightarrow 5\ce{Pb}^{+}_{\text{(aq)}} + 10\ce{H2O}_{\text{(l)}} + 2\ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 12\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}}\)

\(5\ce{PbO2}_{\text{(s)}} + \cancel{10\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}}} + 10\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{MnO}_{\text{(s)}} + \cancel{6\ce{H2O}_{\text{(l)}}} \rightarrow 5\ce{Pb}^{+}_{\text{(aq)}} + \cancelto{4\ce{H2O}}{10\ce{H2O}_{\text{(l)}}} + 2\ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + \cancel{10\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}}} + 2\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}}\)

\(2\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 5\ce{PbO2}_{\text{(s)}} +  10\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 10\ce{NO3}^{-}_{\text{(aq)}}  \rightarrow  2\ce{H}^{+}_{\text{(aq)}} + 2\ce{MnO4}^{-}_{\text{(aq)}} + 5\ce{Pb}^{+}_{\text{(aq)}} + 10\ce{NO3}^{-}_{\text{(aq)}}  +  4\ce{H2O}_{\text{(l)}} \)

 

Tulis kembali dalam reaksi molekulnya

$$\bbox[yellow, 5px, border: 2px solid red] {2\ce{MnO}_{\text{(s)}} + 5\ce{PbO2}_{\text{(s)}}  + 10\ce{HNO3}_{\text{(aq)}} \rightarrow 2\ce{HMnO4}_{\text{(aq)}} + 5\ce{Pb(NO3)2}_{\text{(aq)}} + 4\ce{H2O}_{\text{(l)}}}$$

[/showhide]

Soal 02

Setarakan reaksi berikut

\(\ce{Cl2}_{\text{(aq)}} + \ce{IO3}^{-}_{\text{(aq)}}\rightarrow \ce{Cl}^{-}_{\text{(aq)}} + \ce{IO4}^{-}_{\text{(aq)}}\)

(suasana basa)

 

Soal 03

Setarakan reaksi berikut

\(\ce{Bi2O3}_{\text{(s)}} + \ce{NaOH}_{\text{(aq)}}  + \ce{NaClO}_{\text{(aq)}} \rightarrow \ce{NaBiO3}_{\text{(aq)}} + \ce{NaCl}_{\text{(aq)}} + \ce{H2O}_{\text{(l)}}\)

 

[/su_table]